Terapia Ericksonowska

Terapia Ericksonowska to niezwykła psychoterapia

Psychoterapia Ericksonowska – na czym polega i co ją wyróżnia?

Terapia Ericksonowska to podejście w psychoterapii, które zapoczątkował jeden z najsławniejszych i najskuteczniejszych psychoterapeutów na świecie - Milton H. Erickson. Równolegle do rozwoju terapii Ericksonowskiej, w ciągu minionych dziesięcioleci powstawały inne nurty, podejścia i modalności w psychoterapii. Wiele z nich wyrosło właśnie na pierwotnych założeniach Miltona H. Ericksona (m.in. strategiczna terapia rodzin, psychoterapia krótkoterminowa, terapia skoncentrowana na rozwiązaniach). Współczesna szkoła psychoterapii Ericksonowskiej to podejście integrujące dokonania Ericksona z najnowszymi odkryciami naukowymi (m.in. w obszarach psychosomatyki i neuronauki) oraz z nowymi technikami terapeutycznymi jego uczniów i instytutów działających na całym świecie pod patronatem The Milton Erickson Foundation z USA.

Dzięki Miltonowi Ericksonowi, do kanonu zaawansowanych metod w psychoterapii na stałe weszła hipnoza kliniczna. W psychoterapii Ericksonowskiej rozszerzamy rozumienie hipnozy – dzisiaj mówimy o transie hipnotycznym także jako o procesie, któremu wszyscy podlegamy w różnych momentach dnia i życia - i który możemy wykorzystać pozytywnie w celu zdrowienia. Trans w psychoterapii Ericksonwoskiej nie musi oznaczać głębokiego stanu hipnozy – może być to równie dobrze stan pogłębionego relaksu, podobny do stanu rozluźnienia uzyskiwanego w czasie medytacji.

Psychoterapia Ericksonowska korzysta z niezwykłych możliwości, jakie daje praca z nieświadomością – nie tylko poprzez hipnoterapię, ale także włącza techniki pracy bazujące na twórczej wizualizacji, metaforach, humorze, paradoksie i opowieściach.  Dzięki temu, pozytywne zmiany u pacjenta często zachodzą szybciej, niż podczas pracy tylko z racjonalnym, świadomym umysłem. Dzięki neuronauce wiemy, że procesy w ludzkim mózgu (i umyśle) zachodzą wielokrotnie szybciej na poziomie podświadomości (i nieświadomości) niż na poziomie świadomym, poznawczym. Sama hipnoza jako stan umysłu wykorzystywana jest przez różnych specjalistów (hipnotyzerów), nie mających często kwalifikacji w obszarze psychologii czy psychoterapii – ale to właśnie połączenie hipnozy klinicznej z psychoterapią Ericksonowską, tworzy niezwykłą metodę terapeutyczną, jaką jest profesjonalna hipnoterapia.

Hipnoterapia Ericksonowska, przyspiesza często proces zdrowienia dzięki temu, że umożliwia terapeucie „zasiewanie” dobrych dla pacjenta zmian, nie tylko w jego racjonalnym (często krytycznym) umyśle, ale także na głębszych poziomach psychicznych – poprzez korzystanie z niezwykłego wpływu słów i wyobrażeń - na emocje, myśli i motywację do działania u każdego człowieka.

Terapeuci Ericksonowscy korzystają z hipnozy w celu znieczulania i leczenia bólu, zmniejszania dolegliwości fizycznych i skutków zabiegów chirurgicznych. Hipnoterapia dzięki szerokiemu spektrum wpływu na procesy fizjologiczne i biologiczne, może wzmacniać działanie systemu immunologicznego, poprawiać pamięć i funkcje poznawcze, redukować lęk, a w zamian – zwiększać poczucie spokoju i energii. Hipnoterapia jako metoda psychoterapeutyczna sprawdza się w pracy z każdym praktycznie rodzajem objawów i dolegliwości psychicznych oraz interpersonalnych. W hipnoterapii Ericksonowskiej, pacjent pełni aktywną rolę – wzmacniane jest w nim poczucie wpływu, możliwości wyboru, sprawstwa i poczucia bogactwa własnych wewnętrznych zasobów, z których może korzystać.

Podstawowe założenie, na którym opierają się metody oddziaływań leczniczych w psychoterapii Ericksonowskiej to takie, że  ludzie mają naturalną zdolność do przezwyciężania trudności i rozwiązywania problemów. Umysł człowieka ma niezwykłe możliwości uruchamiania przeróżnych procesów fizjologicznych, biologicznych, emocjonalnych a nawet neurologicznych. Dzięki odkryciom neuronauki, wiemy, że neuroplastyczność mózgu oznacza, iż człowiek może swoim sposobem myślenia i reagowania wpływać na procesy zachodzące w jego własnym mózgu – w tym na powstawanie nowych komórek nerwowych w określonych ośrodkach korowych. Gdy Milton Erickson kreował własne techniki terapeutyczne, nie znane były jeszcze nauce te odkrycia. A jednak, miał on niezwykłą intuicję i zmysł obserwacji, dzięki którym doskonale wiedział, że najlepsze efekty uzyskiwali Ci pacjenci, którzy koncentrowali swoje myśli, emocje i działania na tym, czego chcą, co im służy i co już „działa” dobrze - zamiast na tym, co chcą wyeliminować. Wiedział to również dlatego, że na własnym organizmie (gdy był chory i sparaliżowany) przetestował potęgę świadomego kreowania procesów, które zwykle przebiegają nieświadomie. Psychoterapia Ericksonowska zakłada więc, że do historii życiowej pacjenta i do źródeł jego choroby, trudności, objawów sięgamy tylko wtedy i tylko w takim zakresie, jak jest to absolutnie niezbędne do tego, by zrobić krok naprzód. Koncentruje się na tym, w jaki sposób można zrobić dobry użytek z każdego zasobu, jakim dysponuje pacjent. Przy czym zasobem mogą być także jego trudne emocje, doświadczenia i dolegliwości. Terapeuta Ericksonowski zawsze szuka drugiej, pozytywnej „strony medalu” - robi dobry użytek z najmniejszych spraw i uczy tego też swoich pacjentów. Króluje tu zasada uważności i doceniania najmniejszych zmian: z małych zmian składają się duże sukcesy. Dzięki małym „kroczkom”, pacjenci w procesie psychoterapii Ericksonowskiej mają szansę wzmocnić to, co już dobrze działa i zmienić to, co nie działa. Psychoterapeuta Ericksonowski stale się rozwija, cechuje się kreatywnością i otwartością na włączanie w psychoterapię różnorodnych metod z innych nurtów terapeutycznych i własnych doświadczeń. Psychoterapia Ericksonowska jest procesem strategicznym, skoncentrowanym na tym, co jest dobre tu i teraz oraz na pożądanej przyszłości.

Sesje psychoterapii Ericksonowskiej to rozmowy terapeuty z pacjentem (lub parą lub rodziną), w których zarówno pacjent, jak i terapeuta pełnią aktywną rolę. W miarę potrzeby, psychoterapeuta może zaproponować sesję z transem lub głębokim relaksem – wówczas terapeuta zazwyczaj więcej mówi, za to pacjent więcej sobie wyobraża i podąża myślami za głosem terapeuty.

W czasie sesji psychoterapii Ericksonowskiej, psychoterapeuta moderuje cały proces, jak i przebieg każdego spotkania – z jednej strony podąża za pacjentem, z drugiej jednak nadaje kierunek rozmowie, na przykład poprzez pytania, ćwiczenia, zadania, opowiadania i różnorodne interaktywne formy pracy prowadzące do poprawy zdrowia pacjenta. Pacjent nie musi obawiać się krępującego milczenia psychoterapeuty, ani ciężaru odpowiedzialności za to jak sesja przebiega – to psychoterapeuta prowadzi pacjenta, jednak w taki sposób, że pacjent zawsze ma wybór i największy wpływ na swoje decyzje, refleksje, reakcje, zmiany lub ich brak. Terapeuta Ericksonowski jest jak przewodnik górski, który zna różne drogi na szczyt wybranej przez pacjenta góry i który pokazuje je pacjentowi, prowokując do samodzielnego odkrywania ich piękna lub niewygody oraz do samodzielnego decydowania o tym, którą pacjent będzie podążał. Oprócz tego, psychoterapeuta Ericksonowski, zwraca uwagę pacjenta na niepotrzebne ciężary w jego plecaku, które pacjent może zostawić po drodze a w zamian za to – pomaga mu dostrzec liczne przydatne w wędrówce „zasoby”, które pacjent ma ukryte na dnie plecaka i dawno zapomniane. Pomaga mu także zauważyć, docenić i wykorzystać różnorodne skarby wokół, które pacjent może w czasie wspólnej wędrówki zapakować do swojego plecaka. Zgodnie z tą metaforą górskiej wędrówki, psychoterapia kończy się, gdy pacjent dotrze na swoją wymarzoną górę lub wtedy, gdy jest pewien, że w swoim plecaku ma wszystko, czego potrzebuje i zna drogę, którą może dalej podążać samodzielnie.

Psychoterapia Ericksonowska - 6 kluczowych kompetencji psychoterapeuty

Dr Dan Short współpracujący z The Milton Erickson Foundation, opisał zestaw sześciu kluczowych kompetencji, które wyróżniają psychoterapeutów pracujących w nurcie terapii Ericksonowskiej. Zestaw ten składa się z serii fundamentalnych zasad dla praktyków i instytutów poszukujących mistrzostwa w terapii Ericksonowskiej – na ich podstawie prowadzone są na całym świecie szkolenia dla psychoterapeutów oraz uzyskiwane są wybitne wyniki kliniczne terapeutów. Kluczowe kompetencje terapeuty Ericksonowskiego obejmują wymaganą wiedzę, umiejętności i zdolności, które przejawiają się w praktycznym sposobie prowadzenia terapii.  Podobnie, jak w przypadku innych terapii opartych na dowodach (Evidence Based Therapy), psychoterapia Ericksonowska jest koncepcyjnie odrębnym podejściem, z określonymi zasadami postępowania, których można uczyć i mierzyć efektywność w praktyce:

Jedną z podstawowych zasad psychoterapii Ericksonowskiej jest to, że każdy pacjent jest wyjątkową jednostką, wymagającą indywidualnego, dopasowanego do niego leczenia terapeutycznego. Erickson nie był zwolennikiem sztywnego stosowania procedur terapeutycznych i powtarzania tych samych schematów w terapii różnych osób. Uważał indywidualizację leczenia za niezbędny aspekt skutecznej terapii. Podkreślał znaczenie obserwacji pacjenta dokonywanych przez terapeutę w czasie rzeczywistym – uważał, że dobry terapeuta powinien kształtować plan terapii przede wszystkim w oparciu o tak bezpośrednio zdobytą wiedzę, a nie w oparciu teorię, czy formalną diagnozę.

Koncepcja spożytkowania uważana jest za jeden z największych wkładów Ericksona w psychoterapię. Mówiąc najprościej, spożytkowanie jest strategią psychoterapeutyczną, która polega na wplataniu i pozytywnym angażowaniu w proces zdrowienia różnorodnych okoliczności, nawyków, przekonań, spostrzeżeń, postaw, objawów, cech pacjenta, dynamiki interpersonalnej, a nawet blokad, barier, oporu – w taki sposób, aby przyczyniły się one do zrealizowania celu terapii. Dobry terapeuta Ericksonowski, potrafi utrzymać u siebie stan uważnej obserwacji oraz czujnej gotowości do tego, by odpowiednio zareagować – spożytkowując różnorodne elementy pojawiające się w relacji z pacjentem, tak, by na koniec doprowadzić do pożądanych, pozytywnych efektów.

Erickson wierzył, że jesteśmy istotami, które mają wrodzoną potrzebę samostanowienia o sobie, autonomii i wywierania wpływu na własne wewnętrzne i zewnętrzne doświadczenia życiowe. Dlatego dobry psychoterapeuta Ericksonowski potrafi tak poprowadzić proces zdrowienia pacjenta, aby mógł on usamodzielnić się, dalej rozwijać i utrzymać najlepszą dla siebie życiową równowagę. W terapii Ericksonowskiej zakłada się, że każdy człowiek może być „kowalem własnego losu” – może skorzystać w adaptacyjny, pozytywny dla siebie sposób, nawet z najtrudniejszych życiowych doświadczeń. Terapeuta Ericksonowski potrafi więc stworzyć taką relację z pacjentem, w której on sam nauczy się, jak być dla siebie wsparciem i nawet po zakończeniu terapii, będzie potrafił znajdować własne rozwiązania w odpowiedzi na nowe problemy oraz samodzielnie wracać do równowagi.

W psychoterapii Ericksonowskiej proces zdrowienia ma miejsce dzięki ukierunkowaniu różnorodnych „systemów” pacjenta na zmianę. Należą do nich systemy poznawcze (myśli, przekonania), behawioralne (reakcje, zachowania), społeczne (relacje, interakcje z innymi ludźmi), a nawet biologiczne (neurologiczne, immunologiczne, hormonalne i inne). W nurcie Ericksonowskim uważa się, że ludzie naturalnie stale dążą do zdrowia, równowagi, adaptacji do otaczających ich warunków i rozwoju - jeśli tylko mają wystarczającą elastyczność. Każdy system, który jest zbyt sztywny (czy to poznawczy, behawioralny, czy społeczny) - charakteryzuje się schematami, które niezależnie od okoliczności trwają i powtarzają się w czasie, przez co hamują one jego adaptację i rozwój. Dlatego właśnie dobry terapeuta Ericksonowski potrafi prowokować swoich pacjentów do uczenia się nowych wzorców myślenia i zachowania – a to wymaga tymczasowego okresu destabilizacji, podczas którego zmieniane są dotychczasowe, automatyczne, nawykowe reakcje. Ponieważ zmianie ulegają schematy psychologiczne powodujące cierpienie - możemy mówić o procesie pozytywnej, konstruktywnej destrukcji – dzięki niej pacjent ma szansę wyzdrowieć.

Terapeuta Ericksonowski zna i potrafi zastosować w procesie psychoterapii zasadę, że najskuteczniejsze uczenie się nowego sposobu myślenia, odczuwania, reagowania, ma miejsce wtedy, gdy jest efektem własnego, praktycznego doświadczenia.  Uczenie się przez doświadczenie to także proces rozwijania się i zmieniania poprzez refleksję nad własnym działaniem. Dlatego też rolą terapeuty Ericksonowskiego jest umożliwianie pacjentowi eksperymentowania w bezpiecznych warunkach, w bezpiecznej relacji. Terapeuta nie zachowuje się jak ekspert od życia pacjenta, tylko ktoś, kto zaprasza go do przeżywania nowych rodzajów doświadczeń - psychoterapia Ericksonowska to proces zorientowany na odkrywanie.

Terapeuta Ericksonowski pracuje z pacjentem w taki sposób, że psychoterapia sprawia wrażenie naturalnego procesu – tak, jak w naturze pory roku następują po sobie, a pewne zmiany są ich nieodłączną konsekwencją. Erickson bardzo doceniał to, że człowiek, jako część natury obdarzony jest pewnymi uniwersalnymi możliwościami, jakie drzemią w przyrodzie. W psychoterapii Ericksonowskiej naturalne i logiczne jest nie tylko stwarzanie pacjentowi warunków do uczenia się, ale także – dawanie mu wolności wyboru oraz swobody reagowania w taki sposób, jaki na danym etapie jego rozwoju będzie najbardziej naturalny i odpowiedni, do tego, by mógł wyzdrowieć.

Milton H. Erickson – niezwykły czarodziej z pustyni 

Milton Hyland Erickson (1901–1980) był znakomitym amerykańskim psychiatrą i psychologiem, prekursorem swoich czasów w obszarze metod terapeutycznych, znanym ze swojego podejścia do nieświadomego umysłu jako twórczego i generującego rozwiązania. Był prezesem założycielem Amerykańskiego Towarzystwa Hipnozy Klinicznej (American Society for Clinical Hypnosis). Stworzył nowe oblicze hipnoterapii; wprowadził na stałe do praktyki terapię par i rodzinną. Zainicjował nowatorskie podejście do terapii: potraktował ją jako proces skoncentrowany zamiast na historii pacjenta i jego problemach – na przyszłości i jego zasobach. Uznał, że nie ma potrzeby eksplorowania przeszłości i źródeł choroby pacjenta, aby odzyskał on zdrowie psychiczne. Kolejna wprowadzona przez Erickosna innowacja to terapia krótkoterminowa – wcześniej dominowała wieloletnia psychoanaliza. Udowodnił on, że skuteczna psychoterapia może trwać krótko - pomagał swoim pacjentom zrealizować cele terapeutyczne czasem dzięki tylko jednej sesji. Jego skuteczność była tak wielka, że szybko stał się sławny, a do jego domu w Arizonie przyjeżdżały tłumy pacjentów, którym inni terapeuci nie pomogli - zyskał dzięki temu przydomek „Czarodziej z pustyni”.

W dużej mierze swoją skuteczność Erickson zawdzięczał niezwykłej uważności, umiejętności obserwowania i pozytywnego wykorzystania (spożytkowania) dosłownie wszystkiego. Szczególny nacisk kładł na strategiczne wręcz używanie języka i sposobu komunikacji z pacjentem – w taki sposób, by „zasiewać” w nieświadomości pacjenta dobre, zdrowe dla niego, prowokujące do pozytywnych zmian idee.

Stosował w terapii humor, prowokacje, paradoks, metafory, opowieści i hipnozę – dzięki tym technikom, przyśpieszał proces terapeutycznych zmian u pacjentów, oddziałując bezpośrednio na ich najgłębszych poziomach psychicznych.

Podejście Dr Ericksona do psychoterapii i zdrowienia wynikało w dużej mierze z jego osobistych doświadczeń - był nękany ogromnymi fizycznymi dolegliwościami i niepełnosprawnością przez większą część swojego życia. W wieku 17 lat zachorował na polio i był tak poważnie sparaliżowany, że lekarze byli pewni, że umrze. Dochodząc do siebie w łóżku, prawie całkowicie niezdolny do mówienia, uświadomił sobie znaczenie komunikacji niewerbalnej – mowy ciała, tonu głosu i tego, jak te niewerbalne wyrażenia często wprost zaprzeczają werbalnym. Zaczął też doceniać „wspomnienia ciała” z własnej wcześniejszej aktywności mięśniowej. Odkrył, że samo wyobrażanie sobie ruchu, powodowało automatyczne pobudzenie mięśni i reakcje ciała. Koncentrując się na tych wspomnieniach i wyobrażeniach, powoli zaczął odzyskiwać kontrolę nad kolejnymi częściami swojego ciała do tego stopnia, że ​​w końcu był w stanie znowu mówić i używać rąk. Aby wzmocnić górną część swojego ciała, odzyskać siłę i móc uczęszczać do college'u, Milton samotnie wyruszył w 1000-kilometrową wyprawę kajakiem. Jego przygoda była trudna i chociaż pod koniec nadal nie mógł w pełni korzystać z nóg, potrafił chodzić o lasce. Był człowiekiem niezwykle optymistycznym, zawsze koncentrującym się na tym, co możliwe i dobre. Mawiał : „najlepsze są te dni, które jeszcze przed nami”. Doceniał najdrobniejsze możliwości – swój powrót do sprawności fizycznej zaczął od mentalnego trenowania jednego palca u ręki. Choć pod koniec życia praktycznie nie mógł się poruszać i ledwo mówił, nadal zarażał innych humorem i szkolił kolejne pokolenia psychoterapeutów.

Kariera dr Ericksona trwała ponad 50 lat. Pomimo prawie ciągłego, intensywnego bólu fizycznego i postępującej utraty mobilności, która w późniejszych latach przykuła go do wózka inwalidzkiego, był niezwykle aktywny. W 1957 roku wraz z kilkoma kolegami założył Amerykańskie Towarzystwo Hipnozy Klinicznej, w którym pełnił funkcję prezesa. Stworzył również American Journal of Clinical Hypnosis, w którym przez 10 lat był redaktorem. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych dużo publikował, podróżował i wykładał, zarówno w kraju, jak i za granicą, nadal prowadził badania i cieszył się dużym zainteresowaniem jako praktykujący psychiatra. W latach 70-tych Erickson nadal prowadził wykłady dla profesjonalistów i spotykał się z niektórymi pacjentami. Kiedy zmarł w marcu 1980 r., w wieku 78 lat, jego seminaria były zarezerwowane do końca roku, a zaproszenia na kolejne wykłady  i warsztaty przekroczyły terminy na następny rok. Tuż przed śmiercią przygotowywał się jeszcze do pierwszego Międzynarodowego Kongresu Hipnozy i Psychoterapii Ericksonowskiej, zaplanowanego na grudzień 1980 roku. Kongres odbył się mimo odejścia doktora Ericksona, a udział w nim wzięło 2000 terapeutów. Erickson pozostawił pisemną spuściznę ponad 147 artykułów naukowych i książek. Miał kochającą rodzinę, w tym żonę i ośmioro dzieci oraz liczną gromadę wnucząt, a obecnie już prawnucząt. Do dzisiaj jest mistrzem i autorytetem dla tysięcy psychoterapeutów na całym świecie. Każdy z nas może inspirować się jego wytrwałością w realizowaniu własnej pasji, mimo przeciwności losu oraz kształtowaniem własnego zdrowia psychicznego i fizycznego – mimo choroby, niepełnosprawności i chronicznego bólu. Życie i praca Miltona Ericksona dowodzą nieograniczonych możliwości ludzkiego umysłu.

Szczęście to zdolność wykorzystania tego, co zostało Ci dane.

Milton H. Erickson

Psychoterapia Ericksonowska - bibliografia, dodatkowe źródła informacji

Terapia Ericksonowska, Milton Erickson - więcej informacji znajdziesz na stronach:

• Fundacja Miltona Ericksona w USA: https://www.erickson-foundation.org/

• Polski Instytut Ericksonowski: https://www.p-i-e.pl/witamy-w-pie/o-instytucie/

Terapia Ericksonowska - wybrana literatura w języku polskim, która przybliży Ci ją w praktyce:

• 2019 Alman A., "Twój wewnętrzny głos", Wydawnictwo Buk Rower, Warszawa.

• 2017 Klajs K., "Poznawanie pacjenta w psychoterapii ericksonowskiej", Zysk i S-ka, Poznań.

• 2012 Haley J. "Niezwykła terapia. Techniki terapeutyczne M.H.Ericksona", wyd. II, GWP, Gdańsk.

• 2005 Zeig, J.K. i Munion, M. "Milton H. Erickson", GWP, Gdańsk

• 2005 Rossi E.L. "Hipnoterapia - Psychobiologiczne mechanizmy uzdrawiania", Zysk i S-ka, Poznań.

• 2000 Yapko M.D. "Podstawy hipnozy" GWP, Gdańsk.

• 1997 Rosen S.; "Mój głos podąży za tobą. Terapeutyczne przypowieści Miltona H.Ericksona", Zysk i S-ka, Poznań.

Moc Rozwoju Sabina Dąbrowska-Olbryś

sabina.dabrowska-olbrys@mocrozwoju.pl

tel. 506 102 423

NIP 527 22 69 227

Wszystko, czego potrzebujesz do tego, by żyć szczęśliwie już masz - w sobie!

Prawdziwe szczęście nie zależy w pełni od tego, co Cię w życiu spotkało lub co dostałe(a)ś z zewnątrz. Głębokie, trwałe szczęście zależy najbardziej od Ciebie - od tego, jak reagujesz na wszystko, co Ci się w życiu przydarza oraz od tego, jaki świat kreujesz - swoimi myślami, emocjami, decyzjami, działaniami.

Moc Rozwoju jest nieograniczona - wszystko w Twoich rękach :-)

Sabina Dąbrowska - Olbryś

Psycholog, Coach, Trener

Konsultant Psychoterapii Pozytywnej

Hipnoterapeuta